Endüstriyel Tasarım nedir?
Endüstriyel Tasarım diğer mesleklere göre daha yeni bir meslek olarak sayılabilir. Endüstri Ürünleri Tasarımı üç sözcükten oluşan bir kavramdır.
Endüstri
Ürün
Tasarım
Endüstri:
Türkçe sözlükte “Ham maddeleri işlenmiş duruma getirmek için uygulanan eylemlerin ve bu eylemleri uygulamak için kullanılan araçların tümü.” olarak sanayi tanımı yapılmaktadır. Sanayi ile eş anlamlı gösterilen sözcük de endüstri’dir. Zanaatlar, sanatlar gibi sözcüklere dayanmaktadır. Ekonomi biliminin daha başlarında endüstri kavramı, zenginlik yaratan bütün çabalara uygulanıyordu. Başlangıçta endüstri, endüstri devrimine kadar zanaat olarak kaldı. Günümüzde bu kavram, yararlı eşyaların üretimi amacıyla madde ya da ürünlerin değişim işlemleri için kullanılır. Bugün seri üretimle yapılan ve tarım ürünleri dışında kalan bütün madde ve ürünlerin değişimi için endüstri kavramı kullanılmaktadır.
Ürün:
Endüstri ürünleri tasarımının konusuna giren ürün (product) nedir?
Yakıt, besin maddeleri, tarım ve kimya ürünleri dışında kalan ve insanların kullandığı, tükettiği, taşınabilir her şeye ürün denmektedir.
Tasarlama: Tasarım:
Tasarımın sözlük anlamı, bir plan ya da eskizi yapmak üzere zihinde canlandırmak; biçim vermek ya da üretilmek üzere zihinde canlandırılan bir plan ya da bir şey, bir sonucu hazırlayan adımların ortaya konulduğu zihni bir proje ya da şemadır. Tasarı bir kimsenin yapmayı düşündüğü şey; olması veya yapılması istenen bir şeyin tasarlama sonucu zihinde aldığı biçim olarak Türkçe'de kullanılmaktadır. Tasarım, tasarı kökünden tasarı-m olarak türetilmiştir. Tasarımlama eylemi veya zihinde canlandırılan biçimdir. Tasarım temel bir insan eylemidir. Amaçlanan belirli bir hedefe yönelik, planlanan insan eylemleri tasarlama sürecini oluşturur.
Endüstriyel Tasarım
Endüstriyel Tasarım, tarım ve kimya ürünleri hariç, makina tarafından üretilen, taşınabilir kullanım ürünlerinin yaratılması sürecine verilen addır. Endüstri ürünü tasarımı disiplini, makina tarafından üretilen kullanım ürünlerinin yaratılmasında yararlanılan sanatları ve bilimleri kapsayan uygulamalı bir bilim ve sanat alanıdır. Toplu iğneden otomobile, helikoptere kaleme, fotoğraf makinasına, bir evin mutfağına, banyosuna ve mobilyalarına kadar akla gelebilecek her tür kullanım ürünü, endüstri tasarımının konusuna girer. Ürünlerin estetik ve fonksiyonel performanslarıyla ilgili olduğu kadar, ürünün başarısı üreticisine getirdiği kar ve kullanıcısına sağladığı hizmetle ve tatminle ölçülür. Etkin bir ürün tasarımı sanatsal duyarlığın yanısıra, mühendislik ve malzeme bilgilerini, ergonomiyi, üretim yöntemlerini, ekonomiyi ve pazarın özelliklerini gözönüne alarak oluşturulur. Endüstri ürünleri tasarımı eğitimi üretime, insan değerlerine, toplumun gelişmesine ve tasarımcının kendi dışındakilerle etkileşimine katkıda bulunacak entellektüel bir etkinlik olarak geliştirilmiştir.
Endüstri ürünü bir firmanın her şeyidir. Tasarım ürünlere rekabetçi bir piyasa ortamında artı değer kazandırır. Birçok ülke örneğin İtalya, Almanya, İskandinav ülkeleri, Japonya ürünlerinin teknolojik olduğu kadar tasarımlarının yenilikçi ve yaratıcı nitelikleri ile dünya pazarlarında önemli yer almaktadırlar.
Endüstri ürünlerini dışarıya satmaktan başka seçeneği olmayan ülkemiz endüstrilerinin, kendi tasarımcılarını yetiştirmesi ve teknolojilerini geliştirmesi, kendi geleneklerini ve kimliğimizi yansıtan tasarımları satması günümüzdeki ekonomik sorunların aşılmasında katkıda bulunabilecek yaklaşımlardan biridir. Tasarımın artı bir değer olduğunun endüstrinin bütün kesimlerinin farkına varması önemlidir.
Endüstri tarafından kullanım amaçlı olarak makinalarla üretilen bütün ürünleri kapsayan endüstri ürünleri tasarımı Türkiye’de çok az firmada yapılmaktadır. Halbuki bütün üretim yapan firmaların endüstri ürünleri tasarımcısına gereksinimi vardır. Bu gereksinimin farkında olmayan firmalar ya yabancı ülkelerdeki firmaların ürünlerini taklit etmekte ya da kendi piyasalarında çok tutulan ürünleri taklit etmektedirler ve önemli zararlara uğramaktadırlar. Yabancı ya da yerli taklit edilen firmalar taklitçileri dava etmekte ve üretim makinalarına, kalıplarına el koyabilmektedir. Bu durum 1995 yılında tasarımların korunması, patent ve marka hakları konularında çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerle yasal bir hüviyete bürünmüştür. Bu nedenle üretim yapan firmaların hepsinin endüstriyel tasarımcıya ya da onun hizmetine gereksinimi vardır.
Endüstriyel Tasarımcı:
Endüstriyel tasarımcının uğraş alanı birçok kişinin uğraşı alanlarına uzanır. Endüstri ürünleri tasarımcıları strüktür, çevreyle ilişkiler, altyapıyla bağlantılar, malzeme, teknoloji hepsini düşünmek zorundadırlar. Endüstri ürünü tasarımcısı işlevi, üretimi, tüketiciyi üreticiyi ve de hepsinin üzerinde görsel etkiyi düşünmek zorundadır.
Tasarlanan ürünlerin yalnız bazı işlevlerini yerine getirdiğini düşünmek yanlış olur. Tasarlanan ürünler aynı zamanda ekonomik bir zorunluluktan kaynaklanırlar. Fakat bu ürünlerin biçimine, görünümüne ve karakterine nasıl ulaşıldığı bir sorundur. Bu soru genellikle öğrencilerin kafasında yer eden önemli bir konudur. Zanaatkarın yüzyıllar boyunca denenerek geliştirilen karmaşık bir tasarlama ürününü yeniden meydana getirmesi o kadar zor bir iş değildir. Fakat aynı ürünü, usta bir tasarımcı dahi, yeniden yapması gerekince bir hayli zorluk çeker. Giderek sanatsal açıdan yaratıcı olduğu kadar, bilimsel ve teknolojik temeli kuvvetli endüstri ürünleri tasarımcılarına ihtiyaç duyulmaktadır.
Bir Tasarımcının Sahip Olması Gereken Yetkinlikler
Tasarım resim ya da heykel yapma yeteneğine sahip olma demek değildir. Tasarımcının düşüncelerini etkin bir şekilde anlatabilmesi yani kağıda dökebilmesi gereklidir. Bu da kurslarda ve dersler kapsamında öğrenilebilecek bir beceridir. Bu tür beceriye yetek diyenler vardır. Bazıları aile ortamında daha küçük yaşlardan başlayarak bu tür becerileri almış olabilirler. Ancak düşündüklerini bir eskiz ya da bir şekilde ifade etme öğrenilebilecek bir beceridir.
Tasarımcıların kendilerini ifade edebilecek yetkinlikte iletişim tekniklerine hakim olmaları gereklidir.
Tasarımcı insanların farklı özelliklerini ve gereksinmelerini anlayarak bu özelliklere ve gereksinmelere yanıt verebilmelidir.
Kullanıcı gereksinmelerini ön plana alan insan ve toplum bilim bilincinin tasarımcılarda olması gereklidir.
Tasarımcıların klişelerden ve denenmiş örneklerden uzak durmaları gereklidir.
Uygun teknolojilerin yaratıcı uygulamalarını yapabilmelidir.
Bu nedenle bir tasarımcının çok geniş bir genel kültüre sahip olması gereklidir. Çağdaş teknolojik gelişmeleri yani yeni malzemeleri, yeni üretim yöntemlerini, endüstriyel organizasyonlardaki gelişmeleri takip etmesi gereklidir.
Tasarımcının öğrenmeyi öğrenmiş olması gereklidir.
Tasarım tümüyle mantıklı kararlara dayanır.
Aynı zamanda tasarımcının yeniliklere açık olması gereklidir. Bir tasarımcıdan beklenen en önemli özellik yaratıcılıktır.
Tasarımcının geçmişte yapılmış olanlar ve de geleceği oluşturmada tasarımın yeri konundaki duyarlılığa sahip olması gerekir. Enformasyon teknolojileri tasarımın bugünkü ortamda ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Elektronik ve bilişim alanındaki yeni gelişmeler tasarımı ve tasarımcıyı doğrudan doğruya ilgilendirmektedir.
Ayrıca tasarımcı kültürel etkinliklerden ve çağdaş akımlardan haberdar olmalıdır. Şöyle ki fotoğraf, film, sinema, resim, heykel hatta edebiyatta neler olup bittiğini takip etmesi gereklidir. Yaratıcılık bu birikimlerin sonucunda ortaya çıkacaktır.
Endüstriyel Tasarımın Gelişimi
Endüstriyel tasarıma bir disiplin olarak bakıldığında geçmişten günümüze pek çok düşünce okuluna rastlanır. Her dönemdeki okullar, o dönemin teknoloji seviyesinden ve insanların yaşayış şeklinden etkilenmiştir. Endüstriyel tasarım prensipleri, o prensipleri yaratan insanların bilgi, tecrübe ve değer yargılarını yansıttığına göre bu prensiplerin her dönem değişmesi doğal karşılanmalıdır. Endüstriyel tasarım her dönemin ekonomik, mimari ve mühendislik gelişmelerinden birebir etkilenir. Mesela sanayileşmenin olmadığı dönemlerde bugünkü anlamıyla bir endüstriyel tasarımdan bahsetmek pek tabi ki mümkün olmayacaktır.
Endüstriyel tasarımın tarihsel gelişim süreci içerisinde incelediğimizde, yıllar boyunca farklı biçimlerde gelişen düşünce akımlarının nesneleri şekil, kullanım alanı, üretim teknikleri gibi birçok açıdan etkilediğini görebiliriz.
Koruma kapsamı dışında tutulan tasarımlar
Kamu düzeni ve genel ahlaka aykırı tasarımlar; Teknik fonksiyonun gerçekleştirilmesinde, tasarımcıya, tasarıma ilişkin özellik ve unsurlarda hiçbir seçenek özgürlüğü bırakmayan tasarımlar;
Tasarlanan veya tasarımın uygulandığı ürünü, başka bir ürüne mekanik olarak monte edebilmek veya bağlayabilmek için ancak belirli biçim ve boyutlarda üretilebilen tasarımlar koruma kapsamı dışındadır.
Ayrıca tasarım koruması;
Üretim yöntemi, Ürünün kullanım amacı, Teknik faydaları
Fonksiyonel özellikleri,
gibi konuları içermemektedir.